اصول مکان یابی فروشگاهی (store location)

مقدمه :

برنامه ریزی مکانی، به ساماندهی نقاط توزیع فروشگاه ها وترتیب قرارگرفتن ومراکز توزیع به منظور رفاه و آسایش مصرف کنندگان می پردازد.

یکی از معیارهای اساسی و مهم در موفقیت یک فروشگاه زنجیره ای، موقعیت آن است. زیر یک موقعیت مناسب، علاوه بر اینکه خدمات رفاهی قابل توجهی را برای مشتری ایجاد مینماید، اهمیت ویژه نیز از لحاظ میزان فروش، برای فروشگاه زنجیره ای دارد.

اتخاذ تصمیم در خصوص موقعیت فروشگاه زنجیره ای بسیار مهم است، زیر ا تغییر دادن محل فروشگاه زنجیره ای، یا بسیار مشکل است و یا زیان بالایی به همراه دارد اگر فروشگاه زنجیره ای در خصوص قیمت گذاری و تامین کالاها دچار اشتباه و مشکل شود این معضل قابل جبران است ؛ اما اگر چنین اشتباهی درخصوص انتخاب محل و موقعیت فروشگاه زنجیره ای صورت پذیرد جبران آن بسیار دشوار و پر هزینه خواهد بود.

تصمیم گیری در مورد محل و موقعیت فروشگاه زنجیره ای به سه عامل اصلی و اساسی زیر بستگی دارد :

1. مشتریان   (Customers)
2. محیط عمومی شهر   (General area)
3. محل اختصاصی فروشگاه زنجیره ای  (specific site)

 موقعیت فروشگاه زنجیره ای و مشتری :

بزرگترین عامل تعیین کننده در موقعیت ایده آل یک فروشگاه زنجیره ای هدف بازار آن فروشگاه زنجیره ای است.  بطور مثال اگر هدف بازار آسایش و رفاه مشتری باشد؛ بنابراین، در انتخاب محل فروشگاه زنجیره ای باید به رفاه و آسایش مشتری، توجه ویژه ای نمود

در واقع آنچه آسایش مشتری محسوب می شود، بستگی به نیاز و توقع مشتری از فروشگاه زنجیره ای دارد که این آسایش ازدیدگاه مشتریان متفاوت است، البته می توان با تحقیق برروی خواسته های مشتریان،  به یک نیازسنجی واقعی رسید و سپس با تحلیل شاخص های مورد نظر، به یک جمع بندی مناسب و واقعی برای احداث فروشگاه زنجیره ای دست یافت.

به طور مثال، عوامل ( کیفیت – خدمات – سرویس های رفاهی – پارکینگ و…..) می تواند تامین کننده خواسته مشتری باشد.

موقعیت فروشگاه زنجیره ای و محیط عمومی شهر :

عوامل تعیین کننده محیط  عمومی شهر در جهت تصمیم گیری موقعیت فروشگاه زنجیره ای، عبارت است از:

1. تجزیه و تحلیل ناحیه تحت پوشش
2. تعیین پتانسیل فروش در سطوح مختلف شهر
3. انتخاب محل فروشگاه زنجیره ای، متناسب با اهداف بازار

تجزیه و تحلیل ناحیه تحت پوشش:

تجزیه وتحلیل ناحیه تحت پوشش، با مسائل جغرافیایی بسیاری در ارتباط است. عوامل موثر واساسی براندازه و شکل ناحیه تحت پوشش ؛عبارت اند از:

 1-    جاذبه های تجاری مرکز خرید که شامل :

• اشکال فروشگاه های بزرگ
• تنوع وجداسازی کالاهای پیشنهادی
• نحوه تحویل کالا و سایر خدمات خرده فروشی
• اعتبار و شهرت خرده فروشی های بزرگ و عمده
• تسهیلات بانکی
• تسهیلات پارک اتومبیل
• محدودیتهای ترافیکی
• جذابیت های اجتماعی تفریحی
• توزیع و پراگندگی جمعیت
• میزان رشد و تراکم جمعیت
• الگوی مصرف منطقه و شهر
• بعد مسافت برای دسترسی به فروشگاه زنجیره ای
• خطوط حمل و نقل ( جاده، سیستم ریلی، اتوبوس و………)
• میزان دسترسی به وسایل ارتباط جمعی ( روزنامه، کتاب، مجلات، رادیو وتلویزیون و………)
• میزان استفاده از وسایل نقلیه شخصی
• سایر مراکز خرید رقیب در نزدیکی بازار هد ف
• مکان شناسی طبیعی از سطح بازار

سطوح تجاری :

سطوح تجاری، سطوحی هستند که به وسیله مغازه های کوچک، مغازه های شخصی و سوپر مارکت ها بازار را تشکیل می دهند که بیشترین و عمده ترین تاثیر برروی اندازه ناحیه تحت پوشش توسط سطوح تجاری شخصی معین می گردد.

1. عوامل محلی، تاثیر قابل ملاحظه ای بر موقعیت فروشگاه زنجیره ای می گذارد که این عوامل، عبارتنداست از:
2. ارتباط محل سایت با مرکز خرید اصلی و همچنین ناحیه تحت پوشش
3. میزان دسترسی به موقعیت فروشگاه زنجیره ای ( site)
4. توانایی و قدرت رهگیری تجاری، مانند قرارگرفتن فروشگاه زنجیره ای در مسیر عبور عابرین
5. جذابیت های محیطی
6. هماهنگی و متناسب بودن با سایر فعالیت های تجاری محل، ( بورس )
7. شناسایی و ارزیابی فروشگاه های رقیب از لحاظ موقعیت اندازه و شکل و ویژگی ها و توانمندی ها

 

شرایط اختصاصی محل فروشگاه زنجیره ای :

پس از ارزیابی شرایط و عوامل عمومی موقعیت فروشگاه زنجیره ای به این شاخص های اختصاصی باید توجه نمود:

1. متناسب بودن محل فروشگاه زنجیره ای با هدف
2. تناسب اجاره بها و یا قیمت خرید زمین که در این صورت هزینه های سنگینی به مجموعه تحمیل نمی شود
3. هماهنگی و تناسب محل از لحاظ سمت، جهت و اندازه محل فروشگاه زنجیره ای که می تواند برروی تقویت و یا تضعیف فروش موثر باشد

تحقیقات در محل و موقعیت فروشگاه زنجیره ای (site research)

به منظور کنترل نهایی و تعیین کارایی محل فروشگاه زنجیره ای پیشنهادی، عوامل و شاخص های تکمیل که باید مورد توجه قرارگیرد عبارت اند از:

1. تعداد جمعیت عابر پیاده و وسایل نقلیه که از نزدیک محل فروشگاه زنجیره ای در مقایسه با موقعیتهای مشابه تردد میکنند
2. محل فروشگاه زنجیره ای باید متناسب باسایر مشاغل در محدوده مورد نظر باشد
3. چهره و نمای محل فروشگاه زنجیره ای باید با دپارتمان های فروشگاه زنجیره ای متناسب باشد
4. تخمین و برآورد فرو ش کل در یک واحد خرده فروشی جدید
5. درصد سهم بازار از طریق فروشگاه هایی که از لحاظ اندازه و کیفیت در ناحیه تحت پوشش مشابه می باشند
6. سهم رقبا به وسیله اندازه گیری شاخص هایی چون اندازه خالص سطح فروش تعداد فروشنده های تعداد صندوق ها و تنوع کالا و قیمت کالاها به روش قیاسی مشخص گردد
7. برای آگاهی سرمایه گذار از میزان بازگشت سرمایه باید سود ناویژه برای هر بخش از کالاها تخمین و برآورد گردد
8. شناسایی ترکیب کالاها و محصولات بر اساس الگوی مصرف در ناحیه تحت پوشش
9. بر آورد هزینه های سرمایه ای شامل هزینه های ساختمانی هزینه های اقلام سرمایه ای و ثابت
10. برآورد هزینه های عملیاتی و سود خالص

 کسری و مغایرت کالاها در فروشگاه ها

  مدیریت فروشگاهی که از آن به عنوان یکی از پیچیده ترین مدیریت ها در سطح بنگاه های اقتصادی نام می برند، برمبنای چهار رکن اساسی فعالیت می کند که شامل:

1. شکل و نحوه معاملات تجاری
2. نمایش و ارائه کالا
3. خدمات مشتری
4. ارتباطات با مشتری

یکی از بزرگترین و مهمترین معضلات در فروشگاه ها دنیا کسری کالاهاست که به طورمرتب در حال رشد است این کسری مربوط به ( سرقت، دزدان فروشگاهی، فروشنده های کلاهبردار، اشتباهات اجرایی ) بوده است

با توجه به بررسی های انجام شده در فروشگاه های معتبر دنیا مقدار کسری کالاها در فروشگاه زنجیره ای حدودا” یک درصد فروش خالص پیش بینی شده است که کل کسری فروشگاه زنجیره ای شامل :

• دزد بری فروشگاه زنجیره ای
• کاهش کالا
• مغایرت حسابها
• سرقت
• عدم وصول چکها و اعتبارات است

این بررسی ها همچنین نشان می دهد که به طور متوسط 42 درصد از کسری های عمومی مربوط به شاغلین دزد  در فروشگاه هاست

32 درصد مربوط به دزدان فروشگاهی که از بیرون می آیند و26 در صد مربوط به اشتباهات سیستم و افراد است.

استراتژی ضد دزدان :

به طور معمول فروشگاه ها و خرده فروشی ها تمام تلاش خود را برای کنترل دزدان فروشگاهی برروی چهار محور زیر متمرکز می کنند

 الف ) نگرش های مدیریتی: مدیران فروشگاه زنجیره ای باید نگرانی ها و اهداف خود را برای کاهش میزان  دزد بری و کسری کالا به سایر اجزا مجموعه  منتقل کنند و پرسنل نیز در جریان برنامه ها قرارگرفته و حتی به  طور مستقیم در صورت کاهش میزان کسری در سود حاصل از آن ذی نفع باشند و با ایجاد سیستم های ( مالی، حسابداری، مکانیزه کردن گردش امور در فروشگاه ها، و کنترل نظارت بر آنها ) گام موثری در جهت ایجاد یک برنامه جامع ایمن در فروشگاه زنجیره ای بر دارند.

ب ) آموزش پرسنل و شاغلین فروشگاه زنجیره ای در کلیه سطوح : پرسنل و کارکنان فروشگاه زنجیره ای باید از چگونگی پیگیری شخصی که نسبت به او ظنین هستند و از نحوه حرکاتش آگاه شوند باید بدانند که این شخص چه عواقبی را به دنبال خواهد داشت که دراین راستا میتوان از یاری پلیس و نیروی انتظامی بهره یافت.

درخصوص افراد  و شاغلین فروشگاه زنجیره ای که به سرقت ودزدی اقدام می کنند این راه حلها باید پیگیری شود :

1. شناسایی علل و انگیزه چنین اقدامی
2. حذف فرصتها و زمینه ها
3. آموزش پرسنل و آگاه نمودن آنها از خطرات و عواقب چنین کاری
4. دقت در زمان استخدام و پذیرش افراد

ج) معماری داخلی فروشگاه زنجیره ای و محیط پیرامون آن :

1. نمایش و قراردادن کالاهای با ارزش در مکانهایی که کاملا در معرض دید باشند
2.  نمایش دادن کالا در غرفه و دریافت وجه آن در همان لحظه به صورت نقد
3.  روشنایی به اندازه کافی در سطح فروش وجود داشته باشد
4. حذف نقاط کور در فروشگاه زنجیره ای
5. جلو گیری از ایجاد راهروهای شلوغ و پراز دحام
6. قرار گرفتن درب خروجی و صندوق ها در یک مسیر و نزدیک به هم

د) نصب تجهیزات نظارتی و کنترلی :

1. استفاده از وسایل امنیتی الکترونیکی که در سطوح قابل رویت ( توسط مشتریان )  با نشانه های مشخص نصب گردد
2. نصب آینه های محدب و ساده که مشتری را همیشه در معرض دید قرار دهد

استفاده از همه این روشها فقط به کاهش کسری ها منجر خواهد شد و مبلغ کسری را به حد متعادلی نزدیک خواهد کرد که البته نباید به این شیوه ها اطمینان کامل نمود و در نهایت اینکه باتوجه به اجرای سیستم نظارتی و کنترلی در کلیه سطوح فروش از تجمع نظارتی ما بر درب خروجی کاسته شده و موجب رضایت و آرامش مشتری خواهد شد

مراقبتهای کنترلی و نظارتی در فروشگاه ها

مراقبتهای کنترلی و نظارتی در فروشگاه ها شامل این نکات است :

• عدم مغایرت تعداد اجناس ثبت شده در فاکتور با مقدار تحویلی
• عدم مغایرت در نوع جنس تحویلی با شرح کالا و بارکد در فاکتور
• کنترل تعداد اجناس در کارتن ها و بسته ها در هنگام تحویل( احتمال اشتباه در اعداد 12-24-36-72-48 وجود دارد ) و دقت در رسید کردن آنها
• عدم وجود قلم خوردگی، ناخوانا بودن و تغییر اعداد هنگام تحویل بر روی فاکتور
• مراقبت در انتقال صحیح و سالم کالا به داخل انبار ( احتمال ایجاد ضایعات و شکستگی اجناس توسط کارگران وجود دارد )
• مکانیزه کردن انبار، چیدمان مناسب و طبقه بندی کالاها در انبار ( جلو گیری از ضایعات، دسترسی سریع، شمارش دقیق، کاهش احتمالی کسری و یا جابجایی اجناس و……)
• رسید و تحویل کالاها و پذیرش مسئولیت آن توسط انبار دار
• عدم صدور حواله کلی کالاها به سطح فروش
• کنترل فاکتور با رسید کالا ( به شکل تصادفی و) و یا کنترل فاکتور در خصوص کالاهایی که کسری آنها بالاست.
• درخواست کالاهای مورد نیاز سطح فروش توسط مسئولین و دپارتمان های فروشگاه زنجیره ای از انباردار و سپس حواله آن از انبار به سطح فروش
• عدم انتقال کالا از انبار به سطح فروش بدون صدور حواله ( جابجایی در فروش، ایجاد نارضایتی مشتری )
• شناسایی کالاهای حساس و سرقتی و اتخاذ روش مناسب برای عرضه آن
• جلو گیری از فروش کالاهای فاقد موجودی با بارکدهای مشابه و یا اجناس دیگر
• در مرحله فروش، احتمال جابجایی کالاهای مشابهی از لحاظ شکل ظاهری که دارای وزنها و کیفیت متفاوت می باشند، عمدا” یا سهوا” وجود دارد ( دقت صندوقدار و کنترل در خروجی )
• تغییرات قیمتی باید پس از اعمال توسط واحد خرید، به طور مستقیم از طریق شبکه در فروشگاه ها اجرا شود
• کالاهای خوراکی که توسط افراد در فروشگاه زنجیره ای مصرف می شود باید به مهر درب خروجی ممهور گردد ( نظارت مصرف آن توسط بازرسی فروشگاه زنجیره ای )
• دستور صدور حواله و یا فیش کالاهای غیر خوراکی مصرفی داخل فروشگاه زنجیره ای باید توسط مدیریت فروشگاه زنجیره ای در همان لحظه صادر شده و سند مالی آن تنظیم گردد
• جلو گیری از فروش و جابجایی  اجناس با قیمت های مشابه
• مسئولین فروشگاه زنجیره ای و صندوقداران، به طور روزانه، کالاهای فاقد بارکد، جابجایی در فروش، مغایرت ها، عدم موجودی در سیستم و تغییرات قیمتی را به طور مرتب کنترل نمایند
• ترازوها از لحاظ دقت عمل به طور مستمر کنترل شود
• کالاهای ضایعاتی و مرجوعی و معدومی به صورت مستمر کنترل شده و اقدامات اجرایی بر روی آنها صورت پذیرد
• فایل مشخصی برای کالاهای اشانتیون و هدایا ایجاد شود و کالاها در این فایل رسید شده و در مواقع ضروری مانند جبران کسری، مصرف فروشگاه زنجیره ای، تشویق و… مورد استفاده قرارگیرد
• مسئولین فروشگاه زنجیره ای هر ده روز یکبار کالاهایی با موجودی کمتر از 10عدد را از لحاظ موجودی، مغایر ت در فروش، موجودی عینی در سیستم، ضایعات، مرجوعی و سرقتی و کنترل نمایند.

 

نوشته شده توسط علی اکبر پیمان